شمال نيوز: در اولین روزهای اردیبهشت 93، مازندران میزبان جشنواره ملی مطبوعات کودکان و نوجوانان است. جشنواره‌ای که در مجتمع فرهنگی و هنری اداره کل کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان مازندران تا چهارم اردیبهشت ادامه دارد.

رسالت این نمایشگاه دوسالانه معرفی آثار منتشر شده توسط انتشارات تخصصی کودک و نوجوان است و یکی از برنامه‌های اصلی آن برگزاری جشنواره‌ی بهترین آثار منتشر شده در این حوزه طی دو سال گذشته است که همواره مورد توجه خالقان آثار ادبیات کودکان و نوجوانان بوده است.

در آخرین ساعات دومین روز راهی این جشنواره می‌شوم تا از یازدهمین دوره این نمایشگاه گزارشی تهیه کنم. جشنواره‌ای  که ده دوره‌ی گذشته آن تماما در تهران برگزار شده بود و این اولین دوره‌ای است که در جایی به غیر از مرکز کشور دایر می‌شود. این اتفاق خجسته که مازندران پیشرو برگزاری این جشنواره معتبر در بین تمامی استان‌های کشور است را باید به فال نیک گرفت و امیدوار بود با ادامه‌ی این روند، پیشتازی مازندران در عرصه فرهنگی همچنان ادامه پیدا کند.

از برنامه‌های اصلی این جشنواره انتخاب بهترین آثار مطبوعات کودک و نوجوان در سال 90 – 91 بود که استقبال خوبی از آن صورت گرفت و بیش از 15 هزار اثر توسط دبیرخانه این همایش از سراسر ایران دریافت شد. این در حالی است که در دوره‌ی قبلی این جشنواره حدود 5 هزار اثر توسط دبیرخانه دریافت شده بود.

هدف اصلی از برگزاری این جشنواره در مازندران این بود که مازندرانی‌ها با نشریات مخصوص کودکان در سراسر کشور آشنا شوند و با مقایسه آنها، بهترین و مناسب‌ترین نشریه را انتخاب کنند و بتوانند مشترک آن شوند.

ادبیات کودک، سرمایه‌گذاری برای آینده جامعه

ادبیات در حوزه کودک و نوجوان نیازمند تخصص فراوان و شناخت کامل و جامع از روانشناسی کودک است. اما متاسفانه در حال حاضر حساسیت‌های لازم در این زمینه وجود ندارد و هر کار ضعیف و سطح پایینی به عنوان کتاب یا ادبیات کودکان منتشر می‌شود و به عنوان خوراکی نامناسب در اختیار این قشر مهم و آینده‌ساز از جامعه قرار می‌گیرد.

گاهی حتی مشاهده می‌شود کسانی که تخصص و دانش لازم در امر ادبیات را ندارند اقدام به چاپ کتاب در حوزه کودکان می‌کنند و در نبود نظارت دقیق و کافی، کتاب‌هایی با محتوای غیرمفید در اختیار کودکان و نوجوانان قرار می‌گیرد و حتی این تفکر غلط و نابه‌جا بوجود آمده است که چون کودکان سواد پایینی دارند بنابراین درک پایینی هم دارند و کتاب‌ها و مجلات صرفا یک وسیله تفریحی و سرگرمی برایشان محسوب می‌شود. در حالیکه خوراکی که در کودکی توسط کتاب‌ها و نشریات به کودک داده می‌شود نقش اساسی در شکل‌گیری شخصیت و جهان‌بینی او در آینده دارد و تاثیر مستقیمی بر نحوه‌ی زندگی‌اش خواهد گذاشت. در چنین تفکر نادرستی افرادی بدون هیچ مهارت خاص برای این سنین شعر یا داستان می‌نویسند که نه تنها هیچ مفهوم مناسبی به کودکان منتقل نمی‌کند بلکه حتی گاهی اثرات مخربی در شکل گیری تفکر آنها دارند.

با توجه به این مسئله مهم، در اکثر کشورهای پیشرفته دنیا، تنها حوزه‌ای که در آن سانسور وجود دارد حوزه ادبیات کودکان و نوجوانان است تا هر محتوای نامناسبی در اختیار کودکان در سنین رشد قرار نگیرد زیرا به این دیدگاه باور دارند که بزرگسالان دارای قدرت تفکر هستند و می‌توانند کتاب‌ها و مجلات مناسب خود را انتخاب کنند اما کودکان این توانایی را ندارند بنابراین باید حساسیت بالایی توسط روانشناسان خبره و خانواده‌ها وجود داشته باشد. اما متاسفانه در حال حاضر در ایران شاهد این هستیم که در بخش‌های ادبیات بزرگسالان نظارت دقیق و حتی سختگیرانه‌ای وجود دارد اما در حوزه ادبیات کودکان به راحتی و بی‌دردسر مجوز داده می‌شود.

در این میان برگزاری جشنواره‌هایی اینچنینی، می‌تواند به خانواده‌ها برای انتخاب نشریه مناسب و مفید کمک کند و در رشد و سلامت فکری کودکان اثرات عمیق و مطلوبی بگذارد.

ادبیات کودک، حلقه‌ی مفقوده در استان

زمانی که وارد نمایشگاه شدم به سرعت سراغ غرفه‌های مازندرانی را گرفتم اما با کمال تعجب متوجه شدم مازندران هیچ غرفه مستقلی در این جشنواره ندارد و غرفه‌هایی که به عنوان غرفه‌های مازندرانی معرفی شده‌اند در واقع نمایندگان انتشارات تهرانی بودند که البته آنها هم وابسته به ارگان‌های دولتی و حکومتی هستند. این بسیار ناراحت‌کننده است که در مازندران هیچ نشریه‌ی مستقلی برای کودکان و نوجوانان وجود ندارد و در جای خود این همت را از طرف مسئولین فرهنگی استان می‌طلبد که فکری به حال این وضعیت کنند و تمام تلاش و فعالیتشان به برگزاری جشنواره و نمایشگاه محدود نشود. جشنواره و نمایشگاه‌های اینچنینی اثرات موقتی دارند اما پایه‌گذاری نشریه‌ای قوی در این زمینه می‌تواند یک منشاء اثر همیشگی و مطمئن باشد.

ظاهرا این توجیه که دستگاه‌های مازندرانی و بخش خصوصی به علت مسائل مالی نمی‌تواند از عهده مخارج یک نشریه مستقل بربیاید کاملا مقبول و پذیرفته شده است اما واقعیت این است که نهادهایی همچون شهرداری‌ها با بودجه‌های هنگفت فرهنگی قطعا می‌توانند از پس مخارج یک نشریه مختص کودکان بربیایند ولی حالا چرا اقدام عملی در این زمینه انجام نمی‌دهند، جای بحث دارد.

در همین افکار بودم که با غرفه‌ای به نام پیشوک برخوردم که مسئول‌اش نوجوانی 12-13 ساله بود. مشتاق شدم اطلاعاتی از این نشریه بدست بیاورم.

پیشوک یا جو قاسم یا زعفران کوهی گیاهی بومی در استان لرستان است که مانند سیر از خاک می‌روید و بومیان از دیرباز از این گیاه برای مصارف دارویی و زیبایی و تغذیه استفاده می‌کردند. مهدی جعفری توضیحات بیشتری از این ماهنامه کودکان ارائه می‌دهد: (پیشوک در حال حاضر فعال‌ترین مجله تخصصی کودکان و نوجوانان در غرب کشور است که با کیفیت عالی و تمام رنگی در اختیار مخاطبان قرار می‌گیرد. تمامی مطالب منتشر شده توسط هیئت تحریریه تولید می‌شود یا از مطالب ارسالی مخاطبان استفاده می‌شود. این مجله ضمیمه‌هایی مخصوص بزرگسالان و حتی کودکان  2 یا 3 ساله دارد و در واقع مخاطب این مجله تمامی اعضای خانواده هستند.)

وقتی از این غرفه خارج می‌شدم با خودم فکر کردم استان مازندران قطعا دارای پتانسیل لازم برای انتشار مجله‌ی باکیفیت برای کودکان هست اما ظاهرا مشکل از جای دیگریست!
 
غرفه‌های مفرح و جذاب

برگزاری نمایشگاه برای کودکان باید آنقدر شاخص‌های مختلف و جذابی داشته باشد که کودکان از حضور در آنجا احساس رضایت و نشاط کنند و قطعا غرفه‌هایی که صرفا با قفسه‌‌هایی مملو از کتاب و مجله پر شده‌اند برای کودکان آنچنان دلچسب و جذاب نیست. بنابراین در برخی غرفه‌ها امکانات نقاشی و سرگرمی برای کودکان وجود داشت. زهره پری‌رخ نیز در غرفه انتشارات کوشش در همان فضای محدود جایی برای نقاشی کودکان و ساخت کاردستی اختصاص داده بود.

از ایشان در مورد کیفیت جشنواره پرسیدم. (فضای نمایشگاه صمیمی و زیبا است و عوامل اجرایی همکاری خوبی با ما دارند. اما ایکاش از المان‌های مازندران بیشتر استفاده می‌شد. در این جشنواره هیچ مشخصه‌ای از استان مازندران مشاهده نمی‌شود در حالیکه یک جشنواره ملی فرصت خوبی است تا فرهنگ بومی آن منطقه به کل کشور شناسانده شود.)

وقتی از غرفه بیرون می‌آیم سعی می‌کنم حداقل یک نشانه از اینکه این جشنواره در خطه شمال کشور برگزار شد پیدا کنم، اما موفق نمی‌شوم. دریغ از یک نشانه کوچک و یا حتی پخش یک موسیقی ملایم محلی!
 
رضایت مخاطبان

از کیوان، یکی از بازدید کنندگان در مورد کیفیت این نمایشگاه پرسیدم. نظر مثبتی داشت و تنها گلایه‌اش این بود که بیشتر مجلات کودکانه بودند و کمتر نشریه‌ای مناسب نوجوانان وجود داشت.

از او پرسیدم آیا چیزی یاد گرفته‌ای؟ گفت (با فرهنگ استان‌های دیگر مانند سیستان‌وبلوچستان و لرستان آشنا شدم و چند مجله هم گرفته‌ام که اگر خوشم بیاید مشترکشان می‌شوم.)

 از جشنواره رسانه‌های مجازی چه خبر؟!

علاوه بر یازدهمین جشنواره ملی مطبوعات کودک و نوجوانان، نخستین جشنواره‌ی خبرگزاری‌ها و رسانه‌های مجازی هم همزمان در این محل دایر بود. هر چه گشتم اثری از جشنواره رسانه‌های مجازی ندیدم. بنابراین به سراغ مرتضی نوربخش، معاون کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان رفتم تا از او در این مورد جویا شوم.

(نخستین جشنواره خبرگزاری‌ها و رسانه‌های مجازی با هدف شناخت چهره‌های رسانه‌ای فعال و جذب افراد متخصص و علاقه‌مند به فعالیت در حوزه کودک و نوجوان در کنار این جشنواره ملی برگزار شد. ما معتقدیم به علت نفوذی که تکنولوژی در جامعه دارد گرایش کودکان به سایت‌ها و رسانه‌های مجازی گریز ناپذیر خواهد بود بنابراین در این زمینه احساس خلاء کردیم و سنگ بنای جشنواره‌ای را گذاشتیم که در آینده به عنوان یک جشنواره معتبر ملی برای انتخاب برترین آثار کودک و نوجوان در خبرگزاری‌ها و رسانه‌های مجازی فعالیت کند.)

- تاکنون فعالیتی هم در این خصوص داشتید؟

( در گذشته دوره آموزشی برای فعالان رسانه‌های مجازی مازندران گذاشته شد که تشویقی باشد برای فعالیت‌ها بیشتر. همچنین در سال 91 فراخوانی داده شد و آثاری دریافت شد اما متاسفانه کیفیت آثار پایین بود و این نشان می‌دهد باید فعالیت جدی‌تری در این خصوص صورت پذیرد. از برنامه‌های آینده ما این است که این جشنواره را هر ساله در سطح ملی در مازندران برگزار کنیم.)

 و در پایان

پیشنهاد می‌کنم اگر در خانوادتان کودک دارید و یا علاقه‌مند به ادبیات کودکان هستید، سری به این نمایشگاه به آدرس ساری، خیابان امیر مازندرانی، خیابان رودکی (شهبند)، جنب بوستان سنگ، مجتمع فرهنگی و هنری اداره کل کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان مازندران بزنید. درهای این نمایشگاه از ساعت 8:30 تا 12 و 14 تا 18 به روی بازدید کنندگان باز است. اختتامیه این جشنواره نیز در روز پنجشنبه، چهارم اردیبهشت ، ساعت 9 صبح در همین مکان برگزار می‌شود.

و در انتها امیدورام در دوره‌ی بعدی این جشنواره، مازندران دارای مجله‌ای شایسته و غرفه‌ای پربار با فرهنگ اصیل مازندرانی باشد.

گزارش و عکس: محمد سفری